Nổi tiếng với thiết bị vệ sinh cao cấp, TOTO chuyển mình từ bồn cầu đến vật liệu bán dẫn, hướng vào lĩnh vực công nghệ cao cấp, đóng góp 30% lợi nhuận, biên lãi gộp trên 40%. Đây là ví dụ điển hình của xu hướng “Japan Inside” khi các doanh nghiệp Nhật Bản đổi mới, từ sản phẩm tiêu dùng truyền thống sang công nghệ nền tảng mà thế giới không thể thiếu.
Khi nhắc đến TOTO, hầu hết mọi người đều nghĩ ngay đến những thiết bị vệ sinh cao cấp và bồn cầu thông minh. Tuy nhiên, ít ai biết rằng công ty Nhật Bản này, cùng với nhiều thương hiệu lớn khác từ Xứ sở hoa anh đào, đã có một hành trình chuyển mình đáng kinh ngạc – từ những sản phẩm truyền thống sang các lĩnh vực công nghệ cao, bao gồm cả vật liệu bán dẫn.
Theo Bloomberg, trong khi sản phẩm bồn cầu thông minh Washlet giúp TOTO trở thành thương hiệu nổi tiếng toàn cầu, thì lĩnh vực sản xuất linh kiện gốm phục vụ ngành bán dẫn lại mang lại lợi nhuận đáng kinh ngạc. Chỉ trong vài năm gần đây, phân khúc này đã đóng góp hơn 30% lợi nhuận của TOTO với biên lợi nhuận gộp hơn 40%, vượt xa con số 5% từ doanh số bồn cầu tại thị trường nội địa.
Nội dung
TOTO: Từ thiết bị vệ sinh đến công nghệ vật liệu tiên tiến
Khởi đầu với thiết bị vệ sinh
TOTO được thành lập vào năm 1917 bởi Kazuchika Okura với tên gọi ban đầu là Toyo Toki (Gốm sứ phương Đông). Ban đầu, công ty chuyên sản xuất các thiết bị vệ sinh bằng sứ với tầm nhìn mang lại sự sạch sẽ và thoải mái cho người Nhật Bản thời kỳ đó. Những sản phẩm đầu tiên của TOTO chủ yếu là bồn cầu và chậu rửa bằng sứ truyền thống.
Bước ngoặt đầu tiên đến vào năm 1980, khi TOTO cho ra mắt Washlet – bồn cầu điện tử với chức năng vệ sinh bằng nước, mở đầu cho kỷ nguyên thiết bị vệ sinh thông minh. Sự ra đời của Washlet không chỉ thay đổi thói quen sử dụng nhà vệ sinh của người Nhật mà còn đặt nền móng cho sự phát triển công nghệ của TOTO.
Hành trình chuyển mình sang công nghệ cao
Để phát triển Washlet và các sản phẩm thông minh, TOTO đã phải đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ liên quan:
- Phát triển lớp men chống bám bẩn: TOTO đã nghiên cứu và phát triển công nghệ men sứ CeFiONtect – một loại men sứ đặc biệt với bề mặt siêu trơn, ngăn vi khuẩn và cặn bẩn bám vào.
- Công nghệ xử lý nước: Để phát triển các hệ thống vệ sinh nước hiệu quả, TOTO đã nghiên cứu sâu về công nghệ lọc và xử lý nước.
- Vật liệu kháng khuẩn: TOTO đã phát triển công nghệ quang xúc tác hydrophilic với khả năng tự làm sạch và diệt khuẩn.
Từ những nghiên cứu ban đầu này, TOTO đã mở rộng sang các lĩnh vực công nghệ cao khác, đặc biệt là vật liệu bán dẫn và cảm biến.
Chuyển đổi chiến lược: Từ sản phẩm tiêu dùng sang công nghệ cao cấp
Câu chuyện của TOTO chỉ là một phần trong bức tranh rộng lớn hơn về sự đổi mới của các doanh nghiệp Nhật Bản. Khi thị trường tiêu dùng dần bão hòa và cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các thương hiệu Trung Quốc và phương Tây, các công ty Nhật đang dần chuyển hướng sang những ngành công nghiệp mang lại giá trị cao hơn, ít bị cạnh tranh hơn và có khả năng sinh lợi nhuận lớn hơn.
Vật liệu bán dẫn và cảm biến
Kỹ thuật phủ men sứ tiên tiến của TOTO đã được ứng dụng trong sản xuất vật liệu bán dẫn, nơi độ tinh khiết và độ chính xác của lớp phủ là yếu tố sống còn. Công ty đã phát triển:
- Gốm sứ kỹ thuật cao: Được sử dụng trong các thiết bị bán dẫn, với khả năng chịu nhiệt và ổn định hóa học cao.
- Cảm biến độ ẩm và nhiệt độ: Từ công nghệ cảm biến cho bồn cầu thông minh, TOTO đã phát triển các cảm biến công nghiệp chính xác cao.
- Vật liệu phủ nano: Công nghệ phủ nano không chỉ được sử dụng trong thiết bị vệ sinh mà còn trong các linh kiện điện tử và bán dẫn.
Công nghệ xử lý nước và môi trường
Từ chuyên môn về xử lý nước trong các sản phẩm vệ sinh, TOTO đã phát triển:
- Hệ thống lọc nước công nghiệp: Áp dụng công nghệ lọc tiên tiến cho các nhà máy sản xuất chất bán dẫn, nơi yêu cầu nước tinh khiết cực cao.
- Giải pháp xử lý nước thải: Công nghệ xử lý nước thải từ nhà máy sản xuất bán dẫn, giúp giảm thiểu tác động môi trường.
Xu hướng “Japan Inside”: Công nghệ Nhật âm thầm định hình tương lai
Có một quan niệm sai lầm rằng sự đổi mới của Nhật Bản đã “chết” hoặc bị lu mờ bởi sự trỗi dậy của Trung Quốc. Thực tế, điều này chỉ đúng ở bề nổi. Trong khi các thương hiệu Nhật ít xuất hiện trên các bảng quảng cáo hay sự kiện thể thao lớn, thì đằng sau hậu trường, họ vẫn đang duy trì vị thế thống trị trong các lĩnh vực công nghệ quan trọng như vật liệu bán dẫn, cảm biến quang học, thiết bị y tế tiên tiến và giải pháp kỹ thuật số.
Ulrike Schaede, giáo sư tại Đại học California (Mỹ), gọi xu hướng này là “Japan Inside” – tương tự như chiến dịch quảng cáo “Intel Inside” trước đây. Điều này có nghĩa là, mặc dù các sản phẩm của Nhật Bản không còn hiển thị rõ ràng như trước, nhưng chúng vẫn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Hầu hết chúng ta đang sử dụng các sản phẩm có chứa linh kiện hoặc công nghệ từ Nhật Bản mà không hề hay biết.
Sự chuyển đổi mô hình kinh doanh
Sự chuyển mình của TOTO không chỉ về mặt công nghệ mà còn là sự chuyển đổi mô hình kinh doanh:
- Từ B2C sang B2B: Ngoài việc bán sản phẩm trực tiếp cho người tiêu dùng, TOTO đã phát triển mảng kinh doanh B2B cung cấp vật liệu và công nghệ cho các nhà sản xuất khác.
- Đa dạng hóa doanh thu: Từ doanh thu chủ yếu từ thiết bị vệ sinh, TOTO giờ đây có nguồn thu đáng kể từ các giải pháp công nghệ cao.
- Mô hình đổi mới mở: TOTO hợp tác với các đối tác công nghệ để phát triển sản phẩm mới, thay vì chỉ dựa vào R&D nội bộ.
Hiện tượng chung của các thương hiệu Nhật Bản
TOTO không phải là trường hợp duy nhất. Nhiều thương hiệu Nhật Bản nổi tiếng khác cũng có hành trình chuyển mình tương tự:
Sony: Từ radio đến bán dẫn
Sony bắt đầu với máy thu radio nhỏ vào năm 1946, nhưng ngày nay là một trong những nhà sản xuất cảm biến hình ảnh CMOS lớn nhất thế giới, cung cấp cho nhiều hãng smartphone hàng đầu. Công nghệ bán dẫn của Sony đã trở thành một trong những mảng kinh doanh sinh lời nhất của công ty.
Canon: Từ máy ảnh đến thiết bị y tế và bán dẫn
Canon khởi đầu là nhà sản xuất máy ảnh, nhưng ngày nay đã phát triển mạnh trong lĩnh vực thiết bị y tế, máy in và đặc biệt là thiết bị sản xuất bán dẫn. Canon hiện là một trong những nhà cung cấp hàng đầu về thiết bị lithography – công nghệ then chốt trong sản xuất chip bán dẫn.
Fujifilm: Từ phim ảnh đến vật liệu điện tử
Khi ngành công nghiệp phim ảnh truyền thống suy thoái do sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số, Fujifilm đã chuyển hướng sang sản xuất vật liệu cho màn hình LCD, vật liệu bán dẫn và thiết bị y tế, trở thành một trong những câu chuyện chuyển đổi thành công nhất của Nhật Bản.
Ajinomoto: Từ bột ngọt đến vật liệu bán dẫn
Ajinomoto, từng nổi tiếng với sản phẩm bột ngọt, nay lại dẫn đầu với vật liệu cách điện quan trọng trong sản xuất chip bán dẫn. Sự chuyển mình này minh chứng cho khả năng ứng dụng kiến thức chuyên môn từ ngành công nghiệp thực phẩm vào lĩnh vực công nghệ cao.
Hitachi: Từ thiết bị gia dụng đến giải pháp kỹ thuật số
Hitachi cũng là một ví dụ nổi bật về khả năng tái định vị thương hiệu. Từ một công ty thiết bị gia dụng, Hitachi đã phát triển thành tập đoàn công nghệ với Lumada – một nền tảng giải pháp kỹ thuật số đóng góp hơn một phần ba doanh thu.
Bí quyết thành công trong sự chuyển mình
Đầu tư mạnh vào R&D
Các công ty Nhật Bản nổi tiếng với việc đầu tư dài hạn vào nghiên cứu và phát triển, ngay cả khi chưa có lợi nhuận tức thời. TOTO dành hơn 5% doanh thu hàng năm cho R&D, tập trung vào cả nghiên cứu cơ bản và ứng dụng.
Kỹ năng chuyên môn sâu về vật liệu
Sự hiểu biết sâu sắc về vật liệu là nền tảng cho sự chuyển đổi của các công ty Nhật Bản. TOTO đã phát triển chuyên môn về gốm sứ trong hơn 100 năm, và kiến thức này đã được ứng dụng vào các vật liệu tiên tiến cho bán dẫn.
Triết lý Monozukuri
“Monozukuri” – tinh thần làm ra sản phẩm với sự tỉ mỉ và hoàn hảo – là giá trị cốt lõi của các doanh nghiệp Nhật Bản. Tinh thần này được áp dụng từ sản xuất bồn cầu đến chip bán dẫn, đảm bảo chất lượng cao nhất.
Chiến lược “Blue Ocean”
Thay vì cạnh tranh trong thị trường đã bão hòa (Red Ocean), các công ty Nhật Bản tìm kiếm những thị trường mới (Blue Ocean) nơi họ có thể áp dụng chuyên môn độc đáo của mình. TOTO đã áp dụng kiến thức về gốm sứ vào thị trường vật liệu bán dẫn, nơi có ít đối thủ cạnh tranh.
Tư duy dài hạn
Các công ty Nhật Bản nổi tiếng với tầm nhìn dài hạn thay vì lợi nhuận ngắn hạn. Quá trình chuyển đổi của TOTO sang công nghệ cao diễn ra trong nhiều thập kỷ, với sự kiên nhẫn và kiên định.
Tác động đến ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu
Sự chuyển mình của các thương hiệu Nhật Bản đã có tác động đáng kể đến ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu:
Vị thế độc tôn trong chuỗi cung ứng
Các công ty Nhật như TOTO, Sony, Canon đã trở thành nhà cung cấp không thể thay thế trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu. Theo ước tính, Nhật Bản kiểm soát hơn 50% thị phần toàn cầu cho một số vật liệu và thiết bị bán dẫn quan trọng.
Đóng góp vào đổi mới công nghệ
Công nghệ vật liệu tiên tiến từ các công ty Nhật Bản đã giúp ngành công nghiệp bán dẫn vượt qua nhiều rào cản kỹ thuật. Ví dụ, vật liệu gốm sứ kỹ thuật cao của TOTO giúp tăng độ bền và hiệu suất của các buồng phản ứng plasma trong sản xuất chip.
Nâng cao tiêu chuẩn chất lượng
Triết lý Monozukuri đã nâng cao tiêu chuẩn chất lượng trong toàn ngành bán dẫn. Các công ty Nhật đặt ra tiêu chuẩn mới về độ chính xác và độ tin cậy mà các nhà sản xuất khác phải nỗ lực đáp ứng.
Thách thức và triển vọng tương lai
Thách thức
Mặc dù đã thành công trong việc chuyển mình, các công ty Nhật Bản vẫn đối mặt với nhiều thách thức:
- Cạnh tranh từ Hàn Quốc và Trung Quốc: Các đối thủ từ Hàn Quốc và Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào R&D và có lợi thế về chi phí lao động.
- Dân số già hóa tại Nhật Bản: Nguồn nhân lực kỹ thuật cao đang thiếu hụt do dân số già hóa.
- Tốc độ đổi mới: Ngành công nghiệp bán dẫn phát triển với tốc độ chóng mặt, đòi hỏi khả năng thích ứng nhanh.
Dù các doanh nghiệp Nhật Bản đã tìm ra hướng đi mới, nhưng thách thức vẫn còn đó. Toto, dù đang dẫn đầu trong ngành bồn cầu công nghệ cao, nhưng nếu thị trường này thực sự phát triển mạnh mẽ ở nước ngoài, sẽ có nhiều đối thủ cạnh tranh từ các nước khác gia nhập cuộc chơi. Tương tự, Toshiba – từng là một biểu tượng công nghệ – đã gặp khó khăn khi chuyển mình sang ngành năng lượng hạt nhân.
Triển vọng tương lai
Tuy nhiên, triển vọng tương lai vẫn rất tích cực:
- Chuyển đổi số và IoT: Làn sóng công nghệ mới tạo ra nhu cầu lớn về bán dẫn và vật liệu tiên tiến.
- Công nghệ xanh: Các công ty Nhật Bản đang dẫn đầu trong phát triển vật liệu bán dẫn thân thiện với môi trường.
- Hợp tác quốc tế: Các liên minh chiến lược với đối tác toàn cầu mở ra cơ hội mới.
Bài học cho doanh nghiệp Việt Nam
Câu chuyện chuyển mình của TOTO và các thương hiệu Nhật Bản mang lại nhiều bài học quý giá cho doanh nghiệp Việt Nam:
- Xây dựng nền tảng kiến thức sâu: Trước khi mở rộng sang lĩnh vực mới, cần phát triển chuyên môn sâu trong lĩnh vực cốt lõi.
- Đầu tư dài hạn vào R&D: Nghiên cứu và phát triển là chìa khóa để tạo ra giá trị độc đáo và cạnh tranh bền vững.
- Tìm kiếm ứng dụng mới từ công nghệ hiện có: Khám phá cách ứng dụng chuyên môn hiện tại vào các lĩnh vực có giá trị cao hơn.
- Chất lượng là nền tảng: Danh tiếng về chất lượng sẽ mở ra cơ hội ở các thị trường cao cấp.
- Tầm nhìn dài hạn: Sự chuyển đổi đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và kiên nhẫn, vượt qua áp lực lợi nhuận ngắn hạn.
Hành trình chuyển mình từ nhà sản xuất bồn cầu thành công ty công nghệ cao của TOTO là minh chứng cho khả năng đổi mới và thích ứng phi thường của doanh nghiệp Nhật Bản. Câu chuyện này cho thấy không có giới hạn cho sự phát triển khi doanh nghiệp biết khai thác chuyên môn cốt lõi, đầu tư vào R&D và có tầm nhìn dài hạn.
Trong thế giới đang thay đổi nhanh chóng, bài học từ sự chuyển mình của các thương hiệu Nhật Bản trở nên đặc biệt có giá trị. TOTO chuyển mình từ bồn cầu đến vật liệu bán dẫn và đã và đang chứng minh rằng, từ một sản phẩm đơn giản như bồn cầu, với đủ đam mê và sáng tạo, một công ty có thể vươn tới những đỉnh cao công nghệ mà ít ai có thể tưởng tượng được.
Dù không còn xuất hiện nổi bật trên các bảng quảng cáo hay sân khấu thể thao quốc tế, nhưng công nghệ Nhật Bản vẫn đóng vai trò không thể thay thế trong nền kinh tế toàn cầu. Những đổi mới mà họ mang lại đang âm thầm định hình tương lai của nhiều ngành công nghiệp, từ vật liệu bán dẫn đến kỹ thuật số, từ thiết bị y tế đến công nghệ chăm sóc sức khỏe.
Nhật Bản đã chứng minh rằng một nền kinh tế có thể thành công không chỉ bằng cách tạo ra sản phẩm tiêu dùng phổ biến, mà còn bằng việc làm chủ công nghệ nền tảng, cung cấp các giải pháp tiên tiến mà thế giới không thể thiếu.
